Muzeum Częstochowskie posiada swoją siedzibę w odwachu przy ratuszu miejskim. Gromadzi i opracowuje zbiory z zakresu etnografii, sztuki, historii, przyrody i archeologii. Zajmuje się także upowszechnianiem wiedzy oraz prowadzeniem działalności badawczej, wystawienniczej i wydawniczej. Odbywają się tu spotkania kulturalne, naukowe, promocje publikacji i kameralne koncerty.

Powstało ono w 1905 roku pod nazwą Muzeum Higienicznego. W 1923 roku zostało przejęte przez miasto i zmieniono mu nazwę na Miejskie Muzeum Krajoznawcze i Higieniczne. W 1967 roku siedzibą muzeum stał się zabytkowy gmach dawnego miejskiego ratusza w Częstochowie.

Muzeum Częstochowskie dysponuje wieloma obiektami wystawienniczymi zarówno w Częstochowie, jak i jej okolicach. Są nimi:

Ratusz miejski i odwach w Częstochowie (od 1967 roku – siedziba i główne miejsce wystawiania eksponatów z muzealnych zbiorów; powstały w 1826 roku i reprezentują styl późnoklasycystyczny)
Cmentarzysko kultury łużyckiej/Rezerwat Archeologiczny (zachowana część cmentarzyska kultury łużyckiej sprzed 2500 lat; odkryto go w 1955 roku; budowę rezerwatu rozpoczęto pięć lat później; znajduje się tam galeria kultury łużyckiej)
Zagroda Włościańska (obiekt murowany z drewnianym poddaszem; znajduje się przy ulicy 7 kamienic 4; od 2005 roku budowla wykorzystywana jest na czasowe wystawy sztuki ludowej)
Galeria Malarstwa i Rzeźby XIX i WW wieku (znajduje się w zabytkowej, dwupiętrowej kamienicy mieszczańskiej z początku XX wieku przy ulicy Katedralnej; w 2006 roku przekazano ją na użytek muzeum)
Muzeum Haliny Poświatowskiej/Dom Poezji (mieści się w domu przy ulicy Jasnogórskiej, gdzie w okresie powojennym mieszkała H. Poświatowska; są w nim gromadzone materiały i pamiątki związane z życiem i twórczością tej częstochowskiej poetki; obiekt został oddany Muzeum Częstochowskiemu w 2006 roku)
Muzeum Pielgrzymowania/Galeria Dobrej Sztuki (jest to murowana, piętrowa, klasycystyczna kamienica z 1875 roku; dawniej zwano ją „Popówką”, gdyż kiedyś pełniła funkcję siedziby duchowieństwa prawosławnego; budynek został przekazany Muzeum Częstochowskiemu w 1973 roku)
Muzeum Górnictwa Rud Żelaza (stworzono w nim repliki dawnych wyrobisk kopalnianych, które w latach 70-tych XX wieku były wyposażone w sprzęt górniczy pochodzący z zamkniętej kopalni rudy żelaza „Szczekaczka”)
Dworek Krasińskich w Złotym Potoku (znajduje się przy ul. Kościuszki 11; wybudowano go w stylu klasycystycznym w 1829 roku; w 1856 roku przejął go ród Krasińskich; obecnie można podziwiać w jego wnętrzu stałą ekspozycję poświęconą rodzinom Krasińskich i Raczyńskich).

Muzeum w Częstochowie jest najstarszą instytucją kulturalną tego regionu. Czynne jest od wtorku do niedzieli.